De Kunst van het Raam

Eigenlijk is er veel onduidelijkheid over hoe ramen precies zijn ontstaan. Wat we wel weten, is dat ze al jaren en zelfs eeuwen bestaan. Al heel oud en bewonderenswaardig is gebrandschilderd glas. Voor wie niet weet wat dit is; je treft ze vaak in kerken aan. Die gekleurde glazen waarin als het ware kunstwerken worden verwerkt.

Een klare kijk in de Middeleeuwen

De snelle opmars van ‘echte’ ramen met een bepaalde functie – het doorlaten van zonlicht bijvoorbeeld – ging van start in de late Middeleeuwen. In de zeventiende eeuw was de mens voornamelijk gefascineerd door bovenlichten. Een bovenlicht is niets meer dan een soort raam dat zich boven de voordeur bevindt. De enige functie van dit raam was het verlichten van de gang. Zo kon makkelijker een weg worden gevonden naar alle deuren die leidden naar verscheidene vertrekken. Deze ramen werden gemaakt uit glas in lood. Daarbij bestaat het vensterraam uit stukken glas die zijn gevat in loodlijsten. Zo zijn bovenvermelde gebrandschilderde glazen ook gemaakt uit glas in lood.

Vandaag de dag tref je dit soort ramen nog steeds aan in kerken en gerestaureerde huizen van de middeleeuwen. Hoewel het voor ons in deze tijd onmogelijk lijkt om geen glazen ramen te hebben, was een vensterraam uit glas in de middeleeuwen net een luxeproduct. Glas was enorm duur, dus je moest al van rijke afkomst zijn opdat je het kon betalen. Het plebs had dus brute pech. Zij moesten het stellen met open ramen die werden afgesloten door houten luiken. Wat die arme stakkers dan deden tijdens de wintermaanden? Zij vonden er niets beter op dan varkensblazen aan elkaar te naaien. Deze waren – volgens die mensen – het perfecte vervangmiddel voor een glazen raam.

Later begonnen de meeste mensen gebruik te maken van houten horren. Zo konden ze pottenkijkers de laan uitsturen. Vanaf de tweede helft van de 18^e eeuw werd het bouwen van ramen uit glas geleidelijk aan een evidentie. De meeste huizen werden voorzien van minstens twee ramen. Een welbepaald glas bleef duur in aankoop: het spiegelglas. Want dit dik blad glas was kwalitatief zeer sterk. Aan het einde van diezelfde eeuw werden de glastechnieken onderworpen aan een evolutie, die tamelijk traag op gang kwam. Tot het begin van de 20^e eeuw werden alle ramen enkel vervaardigd uit geblazen glas.

Het glasblazen – wat je kan omschrijven als het creëren van glazen voorwerpen via geblazen lucht in roodvloeiend dikvloeibaar glas – werd trouwens ‘uitgevonden’ door de Syriërs. Aan het begin van de 20^e eeuw werd voor het eerst getrokken glas gebruikt om ramen te maken. Nog later, in de helft van de 20^e eeuw, werd gesmolten glas over een bad gesmolten tin gegoten: het floatglas.  

En zo bleven ramen – en het gebruik van verschillende soorten glas – veranderen naarmate de jaren vorderden. Tot er uiteindelijk ramen kwamen in verschillende stijlen: klassiek, modern, ultra minimalistisch en ga zo maar door!